Marlena Pawlak
Konserwator Zabytków Miasta Chojnice
W latach 1973 – 1975 chojnicki architekt, planista i rzeźbiarz p. Norbert Jażdżewski zaprojektował modernistyczne rzeźby tzw. Witacze z Chojnic. Do dnia dzisiejszego zachowało się 5 z 6 monumentalnych rzeźb, które zostały zamówione przez miasto Chojnice w celach reklamowych. Rzeźby poddane pracą konserwatorskim zlokalizowane są przy ulicach Kościerskiej, Gdańskiej i Człuchowskiej. Poza granicami miasta znajdują się dwa Witacze umiejscowione przy drogach na Tucholę, Bydgoszcz oraz przy drodze na Sępólno Krajeńskie, Poznań, które są w gestii gminy wiejskiej Chojnice. Do dnia dzisiejszego nie zachował się Witacz, który był usytuowany przy wyjeździe z miasta na Bytów, Charzykowy.
Witacze zostały zaprojektowane jako identyczne rzeźby mające formę pionowych słupów z wydrapaną dekoracją rzeźbiarską tzw. sgraffito „słowiańskiej” twarzy witającej podróżnych. Na wysokości 1/3 słupa umieszczone są cztery płyty z napisanym mottem poety Heronima Derdowskiego „Nie ma Kaszub bez Polonii, a bez Kaszub Polski”, symbolem gryfa pomorskiego oraz głową tura symbolem miasta Chojnice. Witacze zbudowane są z betonu zbrojonego elementami stalowymi. Trzpień otynkowany kilkoma warstwami tynku w którym sgraffito przybrało formę znaków wody, słońca, drzew grzybów, łodzi nawiązujące do otaczającej Chojnice natury i powiązania terenu z żeglarstwem. Płyty wykonane w technice zbrojonego betonu, z dekoracją po zewnętrznej stronie, przymocowane do trzpienia za pomocą ramion stalowych. Fundament wykonany in situ, z betonu.
Wybitny Polski artysta Władysław Hasior wyróżnił rzeźby Witacze autorstwa Norberta Jażdżewskiego i umieścił w swoich „Notatnikach fotograficznych”. Autor prowadził studia nad obecnością w pejzażu wertykalnych elementów o charakterze architektonicznym pełniących funkcję dekoracyjną jak i funkcjonalną, które jak informuje Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie „służyły Hasiorowi jako laboratorium formalne do jego pracy monumentalnej”.
Stan zachowania rzeźb przed przystąpieniem do prac konserwatorskich został oceniony jako zły. Obiekty wymagały pilnej i fachowej konserwacji po wstępnym odczyszczeniu uwidoczniły się liczne spękania, ubytki tynku, łuszcząca się farba a także znaczna korozja elementów metalowych. Pierwotna wykonana przez artystę kolorystyka – kolory sepii została w trakcie remontów przemalowana na kolor biały a elementy „sgraffito „ pomalowano w kolorze czarnym.
Konserwacja rzeźb została wykonana przez profesjonalną firmę wyspecjalizowaną w konserwacji i restauracji dzieł sztuki p. Michała Oleksego z Torunia. Prace konserwatorskie polegały na:
- Ustaleniu pierwotnej kolorystyki w badań laboratoryjnych, następnie wykonano próby koloru na obiekcie, po akceptacji przez autora przystąpiono do prac.
- Przeprowadzono zabieg oczyszczania metodą strumieniowo-ścierną z użyciem różnych kruszyw i frakcji.
- Usunięto luźne i odspojone tynki, natomiast głuche tynki z dekoracją uratowano.
- Odtworzono w niektórych miejscach litery i elementy rzeźbiarskie.
- Oczyszczono i zabezpieczono pręty zbrojeniowe.
Na konserwację rzeźb witaczy autorstwa Norberta Jażdżewskiego Gmina Miejska Chojnice otrzymała dofinansowanie ze środków programu własnego Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku pn. Rzeźba w przestrzeni publicznej dla Niepodległej – 2022 pochodzących z budżetu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Autorkami wniosku są: Marlena Pawlak – Konserwator Zabytków Miasta Chojnice i Monika Szczukowska – Historyk Sztuki i Kurator Sztuki Współczesnej.
Miastu przyznano 100 % wnioskowanej kwoty.
- Nazwa zadania: „Konserwacja zespołu rzeźb – Witaczy autorstwa Norberta Jażdżewskiego”
- Realizacja: Gmina Miejska Chojnice, ul. Stary Rynek 1, 89-600 Chojnice
- Wartość dofinansowania: 69 702,20 zł
- Całkowity koszt inwestycji: 79 102,20 zł
